Đầm Thị Nại hay Thị Lị Bì Nại (phiên âm Hán Việt từ tên gốc tiếng Phạn) có lẽ là một trong những địa danh quan trọng nhất lịch sử phong kiến Việt Nam. Dù cách Thăng Long hơn nghìn cây số, việc hình hài của đất nước, mà ngày nay là Việt Nam, được mở rộng hay thu hẹp đều được quyết định bởi kết quả của những trận thủy chiến tại đây. Trong suốt hơn 7 thế kỷ sóng gió, Thị Nại đã đẩy thuyền hoặc nhấn chìm rất nhiều nhân vật lịch sử, nó cũng trực tiếp và gián tiếp gây nên sự suy vong của nhiều triều đại.
Thị Nại là một đầm nước sâu được hợp lưu bởi sông Thanh Hà và sông Côn, kết nối trực tiếp ra Biển Đông tại vịnh Quy Nhơn. Đầm Thị Nại được đồi núi bao bọc gần như mọi phía nên rất phù hợp với cảng vụ. Ngược dòng sông Côn khoảng hơn 10 km sẽ tới thành Đồ Bàn, kinh đô của Chiêm Thành, một quốc gia độc lập có biên giới kéo dài từ đèo Ngang đến đèo Cù Mông, tồn tại từ năm 877 đến năm 1693. Chính nhờ vị thế chiến lược, Thị Nại đã trở thành quân cảng quan trọng để bảo vệ cả Chiêm Thành.
Chiêm Thành là một đất nước kiên cường, nó tồn tại giữa Đế Quốc Khmer và Đại Việt trong thời kỳ hưng thịnh nhất của cả hai. Không phải đời vua Chiêm nào cũng phục tùng và chịu cống nạp cho Đại Việt. Mỗi lần Đồ Bàn bất tuân, Thăng Long đều kéo quân xuống dằn mặt, gần như lần nào cũng phải đi qua Thị Nại. Lý Thường Kiệt mở bát thắng lợi, bắt vua Chế Củ về Thăng Long và buộc Chiêm Thành cắt cống vùng đất kéo dài từ đèo Ngang đến đèo Hải Vân để chuộc tội.
Nhưng Chiêm Thành cũng có những giai đoạn cường thịnh, Thị Nại từng khiến danh tướng nhà Nguyên Toa Đô phải từ bỏ kế hoạch xâm lược Chiêm Thành và trở thành chiến trường chứng kiến nhiều chiến bại nhất của quân Đại Việt. Tiêu biểu là vào năm 1377, Vua Trần Duệ Tông thân chinh tấn công Đồ Bàn nhưng tử trận, dẫn đến sự sụp đổ của Nhà Trần không lâu sau đó. Quân Chiêm Thành phản công, dưới sự chỉ huy của Chế Bồng Nga, hai lần đánh đến tận Thăng Long và chiếm vùng lãnh thổ kéo dài từ Đèo Hải Vân đến Thanh Hóa.
Năm 1471, vua Lê Thánh Tông thân chinh đánh tan thủy quân Chiêm Thành ở Thị Nại, rồi thừa thắng chiếm Đồ Bàn. Thêm một vương triều sụp đổ ngay sau thất bại ở Thị Nại, nhưng lần này là vương triều thứ 14 đồng thời là vương triều cuối cùng của Chiêm Thành. Kể từ đây lãnh thổ Đại Việt được kéo dài đến đèo Cù Mông.
Lịch sử sau đó chứng kiến sự trỗi dậy của triều đại Tây Sơn, đóng đô trên nền móng cũ của thành Đồ Bàn. Vua Quang Trung đã tập hợp được một lực lượng hải quân đông đảo và tinh nhuệ bậc nhất khu vực lúc bấy giờ và cho đóng tại cảng Thị Nại. Năm 1801, kẻ thù của Tây Sơn, chúa Nguyễn Phúc Ánh, sau hơn hai mươi năm bị săn đuổi, đã quyết định đánh một trận tất tay ở Thị Nại, và giành chiến thắng. Phần lớn hạm đội, khí tài, lương nhu và cả nhuệ khí Tây Sơn bị nhấn chìm dưới sóng nước Thị Nại. Một năm sau, nhà Tây Sơn sụp đổ. Nhà Nguyễn sau đó kế thừa những thành tựu của Tây Sơn, xác lập lãnh thổ Việt Nam kéo dài xuống mũi Cà Mau, và vươn ra tận Hoàng Sa, Trường Sa.
Đầm Thị Nại giờ đây không còn đóng vai trò địa chính trị nổi bật. Tuy nhiên, tôi ngạc nhiên khi đến thăm mà không tìm thấy bất cứ chỉ dấu nào có thể gợi nhớ về thiên sử thi bi tráng nó đã trải qua. Chỉ có bài thơ tìm được trên mạng, cũng khá cám cảnh:
Thị Nại xưa kia vũng chiến trường,
Nổi chìm thế sự mấy triều vương…
Non mây nghi ngút nơi binh dữ,
Biển ráng chưa tan bọt máu hường.
Nhạn lãnh sóng vờn gương đế bá
Phương Mai rừng đắp vết tang thương.
Bùi ngùi ngắm cảnh quay trông lại
Lớp lớp xe ai rộn phố phường!
Write a Review
Is this your business?
Claim listing is the best way to manage and protect your business
